Trong Kinh tế thị trường, hoạt động của các chủ thể kinh tế luôn bị chi phối bởi các quy tắc cũng như các quy luật kinh tế. Các quy luật kinh tế này luôn tồn tại khách quan, được ví như bàn tay vô hình dẫn dắt, điều tiết nền kinh tế. các quy luật cơ bản của kinh tế thị thị trường, gồm có : Quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh, quy luật cung cầu, và quy luật lưu thông tiền tệ…Và trong bài viết này, hãy cùng giasuglory.edu.vn nghiên cứu về quy luật giá trị và liên hệ thực tiễn ở Việt Nam nhé.

Tổng quan về quy luật giá trị kinh tế chính trị

Quy luật giá trị là gì?

Quy luật giá trị là quy luật kinh tế cơ bản của sản xuất hàng hóa. Ở đâu có sản xuất và trao đổi hàng hóa ở đó có quy luật giá trị hoạt động.

Nội dung của quy luật giá trị là gì?

Quy luật giá trị yêu cầu việc sản xuất và trao đổi hàng hóa phải dựa trên cơ sở hao phí lao động xã hội cần thiết.

Nội dung này được hiểu trên 2 phạm vi: sản xuất và trao đổi hàng hóa.

• Phạm vị sản xuất 

Trước hết, trong sản xuất hàng hóa: chúng ta thấy rằng mỗi người sản xuất sẽ tự quyết định hao phí lao động cá biệt riêng của mình, nhưng muốn bán được hàng hóa, bù đắp được chi phí và có lãi, thì lại phải căn cứ vào hao phí lao động xã hội. Người sản xuất phải điều chỉnh làm cho hao phí lao động  cá biệt phải phù hợp với hao phí lao động xã hội của hàng hóa đó. Muốn vậy, họ phải luôn tìm cách hạ thấp giá trị cá biệt ngang bằng hoặc nhỏ hơn lượng giá trị xã hội.

Ví dụ quy luật giá : để sản xuất 1 cái áo, người sản xuất A hao phí lao động cá biệt là 5$/ sản phẩm. Nhưng, hao phí lao động xã hội (tức là mức hao phí lao động trung bình mà xã hội chấp nhận) chỉ là 4$/1sản phẩm. Như vậy, nếu bán ra thị trường theo mức hao phí lao động cá biệt là 5$ thì người sản xuất A không bán được, quy mô sản xuất bị thu hẹp.

• Phạm vi trao đổi hàng hóa 

Còn trong trao đổi hay lưu thông hàng hóa thì nội dung quy luật giá trị yêu cầu phải tiến hành theo nguyên tắc ngang giá. Tức là hai hàng hóa trao đổi với nhau phải cùng kết tinh một lượng lao động xã hội như nhau.

Giá cả hàng hóa là biểu hiện bề ngoài của giá trị, hay giá cả là biểu hiện bằng tiền của giá trị. Giá trị càng lớn thì giá cả càng cao. Tuy nhiên, giá cả không nhất thiết phải bằng giá trị hàng hóa. Mà giá cả hàng hóa còn phụ thuộc vào quan hệ cung cầu, cạnh tranh, sức mua của đồng tiền nữa… Giá cả chỉ bằng giá trị khi thị trường cân bằng (cung = cầu).

Ví dụ quy luật giá trị thế này. Một cái áo có giá trị xã hội là 4 $. Trong trường hợp thị trường cân bằng, cung = cầu, lúc đó giá cả cái áo sẽ bằng giá trị cái áo = 4 $. Nhưng trong trường hợp cung > cầu, tức là sản xuất dư thừa, buộc nhà sản xuất phải giảm giá sản phẩm xuống còn 3$, tức là giá cả < giá trị. Chiều ngược lại cũng đúng, nếu cung < cầu, hàng hóa khan hiếm, giá cả sẽ cao hơn giá trị, các bạn nhé.

Như vậy, với Cơ chế hoạt động và tác dụng của quy luật giá trị, thì giá cả thị trường xoay quanh giá trị dưới tác động của quan hệ cung cầu.

Quy luật giá trị có yêu cầu gì?

Nội dung của quy luật giá trị kinh tế chính trị yêu cầu tất cả mọi hàng hóa tham gia lưu thông cần phải tuân thủ nguyên tắc là trao đổi ngang giá, lấy giá trị xã hội làm cơ sở, không dựa vào giá trị cá biệt những là dựa trên cơ sở hao phí lao động xã hội cần thiết.

Hoạt động của quy luật giá trị được biểu hiện thông qua sự vận động của giá cả thị trường.

Vai trò của quy luật giá trị kinh tế chính trị

Quy luật giá trị có có 3 vai trò hay 3 tác dụng sau:

Quy luật giá trị điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hóa

Điều tiết sản xuất

Với trường hợp điều tiết sản xuất , ta hình dung:

• Khi giá cả thị trường biến động, người sản xuất  biết được tình hình cung – cầu của từng loại hàng hóa, biết được hàng hóa nào đang có lợi nhuận cao, hàng hóa nào đang thua lỗ.
• Nếu cung = cầu,  hàng hóa có giá cả bằng với giá trị thì sản xuất của họ được tiếp tục vì phù hợp với yêu cầu của xã hội.
• Nếu cung < cầu, ở tình trạng khan hiếm hàng háo,  giá cả cao hơn giá trị, lúc đó,  người sản xuất có nhiều lợi nhuận nên mở rộng quy mô sản xuất, cung ứng thêm hàng hóa ra thị trường.
• Nếu cung > cầu , ở tình trạng dư thừa hàng hóa, hàng hóa tồn ứ buộc giảm giá, giá cả thấp hơn giá trị. Người sản xuất sẽ ít lợi nhuận hoặc không có lợi nhuận vì vậy họ phải thu hẹp sản xuất, hoặc chuyển đổi mô hình sản xuất, quy mô ngành này thu hẹp.

Ví dụ quy luật giá trị ở Việt Nam chẳng hạn, với tình hình dịch bệnh covid đang diễn ra phức tạp, lĩnh vực du lịch, hàng không, khách sạn bị ảnh hưởng nặng nề, người chủ đầu tư, buộc phải hạ giá sản phẩm hoặc đóng cửa, chuyển đổi sang mô hình kinh doanh khác để đảm bảo hiệu quả hơn. Đó chính là tác động của quy luật giá trị dẫn đến việc thu hẹp sản xuất khi cung > cầu.

Hay như, cũng trong dịch bệnh covid, do tình trạng khan hiếm khẩu trang y tế, nên xuất hiện giá cả khẩu trang tăng giá. Điều này, đã hấp dẫn nhiều nhà máy may chuyển đổi phương thức sản xuất, từ sản xuất quần áo sang sản xuất khẩu trang y tế. Việt Nam không những đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu ra thế giới. Rõ ràng, quy luật giá trị tác động tới việc mở rộng quy mô sản xuất khi cung < cầu là ở chỗ đó.

Điều tiết lưu thông

Chúng ta sang khía cạnh thứ hai, đối với điều tiết lưu thông. Khi giá cả thị trường biến động, quy luật giá trị tác động đưa hàng hóa từ nơi có giá cả thấp sang nơi có giá cả cao, từ nơi cung lớn hơn cầu, đến nơi cung nhỏ hơn cầu. Quy luật giúp cho phân phối nguồn hàng một cách hợp lý, giữa các vùng, các khu vực với nhau.

Ví dụ về quy luật giá trị như, vào dịp tết nguyên đán ở Việt Nam do nhu cầu chơi Đào cảnh ở thành phố cao, trong khi nguồn cung cây đào ở thành phố khan hiếm, tiểu thương và người nông dân có xu hướng vận chuyển đào từ vùng núi, nông thôn ra thành phố để bán.

Hay như, vào hè, vải thiều ở Hải Dương rất dồi dào, nếu chỉ bán ở địa phương, thì không được giá, do cung > cầu. Nên, tiểu thương và nông dân có xu hướng vận chuyển vải sang các tỉnh thành khác để bán, do các tỉnh thành đó, cung < cầu. Thậm chí là xuất khẩu sang nước ngoài để bán được giá cao hơn.

Rỗ ràng, với mục đích là lợi nhuận, người tham gia lưu thông hàng hóa luôn vận chuyển hàng hóa từ nơi có giá cả thấp (cung > cầu) đến nơi có giá cả cao (cầu > cung). Như vậy quy luật giá trị góp phần làm cho cung cầu hàng hóa giữa các vùng cân bằng, phân phối lại hàng hóa và thu nhập giữa các vùng miền, điều chỉnh sức mua của thị trường.

Kích thích cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất và nâng cao năng suất lao động

Trong điều kiện sản xuất khác nhau, mỗi người sản xuất hàng hóa có hao phí lao động cá biệt riêng. Tuy nhiên, khi đưa ra thị trường, hàng hóa được trao đổi căn cứ theo hao phí lao động xã hội. Người sản xuất có hao phí lao động cá biệt lớn hơnhao phí lao động xã hội sẽ gặp bất lợi hoặc thua lỗ, ngược lại, người sản xuất có hao phí lao động cá biệt nhỏ hơn hao phí lao động xã hội sẽ thu được nhiều lợi nhuận hơn.

Vì thế, với mục đích là lợi nhuận và để đứng vững trong cạnh tranh, người sản xuất, kinh doanh phải tìm cách hạ thấp hao phí lao động cá biệt thấp hơn hao phí lao động xã hội, thông qua các biện pháp làm tăng năng suất lao động như cải tiến kỹ thuật, áp dụng công nghệ mới, đổi mới phương thức quản lý, nâng cao tay nghề, thực hành tiết kiệm,…

Trong kinh tế thị trường ai cũng làm như vậy, kết quả là lực lượng sản xuất ngày càng phát triển, năng suất lao động xã hội tăng lên, chi phí sản xuất giảm xuống …

Trong lưu thông, để có nhiều lợi nhuận, bán được nhiều hàng, giảm chi phí lưu thông, người kinh doanh phải tăng chất lượng phục vụ, tích cực quảng cáo, tổ chức tốt khâu bán hàng và hậu bán hàng, giảm các cấp thương mại trung gian …Làm cho quá trình lưu thông hiệu quả hơn, nhanh chóng, thuận tiện với chi phí thấp.

Phân hóa những người sản xuất thành người giàu và người nghèo

Trong quá trình sản xuất và trao đổi, những người sản xuất có hao phí lao động cá biệt thấp hơn hao phí lao động xã hội cần thiết, khi bán hàng sẽ thu được nhiều lãi và giàu lên, và có cơ hội mở rộng quy mô sản xuất. Ngược lại, đối với những người sản xuất hao phí lao động cá biệt cao hơn hao phí lao động xã hội thì không bán được hàng hóa, thua lỗ và phá sản, phải đi làm thuê.

Ngoài ra, trong kinh tế thị trường thuần túy, do chạy theo lợi ích cá nhân, đầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, khủng hoảng kinh tế … là những nhân tố tác động làm tăng sự phân hóa cùng những tiêu cực về kinh tế xã hội khác. Bởi vậy, trong nền kinh tế thị trường, sự điều tiết của nhà nước có thể hạn chế sự phân hóa này.

Liên hệ thực tiễn quy luật giá trị – Tác động của quy luật giá trị trong nền kinh tế thị trường Việt Nam

Ngày nay, Việt Nam chúng ta đang hội nhập nền kinh tế thế giới với nhiều chính sách mở cửa, hợp tác với các quốc gia. Một trong những nhân tố tác động, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế của nước ta là quy luật giá trị.

Trong nền kinh tế thị trường nước ta, mỗi doanh nghiệp là một người sản xuất hàng hóa cạnh tranh gay gắt với nhau. Để họ có thể đứng vững được trên thị trường thì phải chiến thắng đối thủ cạnh tranh, tính đến các hiệu quả sản xuất thông qua hình thức giá trị, giá cả, chi phí, lợi nhuận,…. Và để làm tốt những điều đó thì phải nắm vững, vận dụng tốt quy luật giá trị trong hạch toán kinh tế.

Đối với việc hình thành giá cả sản xuất thì nhiều hàng hóa phải chịu tác động của yếu tố cung – cầu, sức mua đồng tiền, cạnh tranh và giá nhiều mặt hàng liên quan.

Trong lĩnh vực lưu thông thì quy luật giá trị yêu cầu trao đổi theo nguyên tắc ngang giá, giá cả phải ngang bằng giá trị. Dưới tác động của quy luật giá trị thì mọi hàng hóa trong nền kinh tế được đưa từ nơi có giá thấp đến nơi giá cao, từ nơi cung nhiều đến nơi cầu nhiều. Thông qua biến động về giá cả, luồng hàng hóa lưu thông và tạo nên sự cân đối nguồn hàng giữa các vùng miền.

Kết lại

Trên đây là toàn bộ chia sẻ của giasuglory.edu.vn về tổng quan quy luật giá trị, nội dung quy luật giá trị và liên hệ thực tiễn trong nền kinh tế Việt Nam. Hi vọng thông tin trong bài viết này là hữu ích và có ý nghĩa với mọi người.