Vấn đề cơ bản của triết học là gì? Chủ nghĩa duy tâm duy vật trong triết học

Vấn đề cơ bản của triết học là gì

Triết học đóng vai trò quan trọng trong đời sống và trong nghiên cứu sự vật hiện tượng. Để giúp người đọc làm rõ nội dung của triết học, bài viết trả lời câu hỏi quan trọng: Vấn đề cơ bản của triết học là gì? Chủ nghĩa duy tâm duy vật và cơ sở phân biệt? Hãy cùng theo dõi bài viết này của giasuglory.edu.vn để biết thêm thông tin chi tiết,

Vấn đề cơ bản của triết học là gì?

Vấn đề cơ bản của triết học là gì
Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, nhất là triết học hiện đại là vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại

Trong tác phẩm “Lút vích Phoiơbách và sự cáo chung của triết học cổ điển Đức”, Ăngghen đã viết: “Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, nhất là triết học hiện đại là vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại”. Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt:

  • Mặt thứ nhất trả lời câu hỏi, giữa ý thức hay vật chất thì cái nào có trước, cái nào có sau và cái nào quyết định cái nào?
  • Mặt thứ hai trả lời câu hỏi, con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không?

Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là vấn đề cơ bản của triết học: Bởi vì, vật chất và ý thức là hai phạm trù rộng lớn nhất của triết học và đồng thời nó cũng là nội dung cơ bản nhất được xác định trong đối tượng nghiên cứu của triết học. Giải quyết mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là một tiêu chuẩn để phân biệt sự giống nhau, khác nhau giữa các trường phái triết học, giữa triết học và khoa học. Giải quyết mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là cơ sở lý luận chung về thế giới quan và phương pháp luận của triết học.

Cơ sở phân chia các trường phái triết học

Cơ sở phân chia các trường phái triết học: chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm là ở: cách giải quyết mặt thứ nhất vấn đề cơ bản của triết học:

  • Một là, vật chất có trước quyết định ý thức, vật chất quyết định ý thức. Cách giải quyết này thừa nhận tính thứ nhất của vật chất, tính thứ hai của ý thức.
  • Hai là, ý thức có trước, vật có sau, ý thức quyết định vật chất. Cách giải quyết này thừa nhận tính thứ nhất của ý thức, tính thứ hai của vật chất.
  • Ba là, vật chất và ý thức tồn tại độc lập, chúng không nằm trong quan hệ sản sinh, cũng không nằm trong quan hệ quyết định nhau.

Cách giải quyết thứ nhất và thứ hai tuy đối lập nhau về nội dung nhưng giống nhau ở chỗ, chúng đều thừa nhận tính thứ nhất của một nguyên thể(hoặc vật chất, hoặc ý thức) Hai cách giải quyết này thuộc về triết học nhất nguyên.

Xem Thêm Bài Viết  Khái niệm công nghiệp hóa hiện đại hóa? Việt Nam bắt đầu công nghiệp hóa từ khi nào?

Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm

Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm trong triết học có nhiều điểm giống nhau và khác nhau

Chủ nghĩa duy tâm duy vật trong triết học được phân tích như sau:

Chủ nghĩa duy vật là gì?

Chủ nghĩa đuy vật là thuyết duy vật hay duy vật luận. Đây là một trường phái của triết học, là một thế giới quan, một hình thức của chủ nghĩa triết học nhất nguyên. Cho rằng vật chất là chất cơ bản trong tự nhiên. Tất cả mọi thứ gồm trạng thái tinh thần, ý thức đều là kết quả của sự tương tác vật chất.

Chủ nghĩa duy tâm là gì?

Chủ nghĩa duy tâm hay là thuyết duy tâm, đuy tâm luận. Đây là trường phái triết học có nội dung khẳng định mọi thứ đều tồn tại bên trong tinh thần, thuộc về ý thứ. Cách tiếp cận này hướng đến hiểu biết về sự tồn tại, chủ nghĩa duy tâm thường đặt đối lấp với chủ nghĩa duy vật.

Cả hai chủ nghĩa duy vật duy tâm trong triết học đều thuộc lớp bản thể học nhất nguyên chứ không phải nhị nguyên hoặc đa nguyên.

Chủ nghĩa duy tâm lý luận về vấn đề cơ bản của triết học

Triết học duy vật cổ đại (duy vật chất phác – ngây thơ)

Chủ nghĩa duy vật cổ đại còn gọi là chủ nghĩa duy vật chất phác, ngây thơ, xuất hiện trong chế độ chiếm hữu nô lệ ở Ấn Độ, Trung Hoa, Hylạp. Bởi vì, xét về thế giới quan là duy vật có ý nghĩa chống lại những tư tưởng sai lầm của triết học duy tâm và tôn giáo; nhưng xét về mặt phương pháp luận thì chưa có cơ sở khoa học, bởi nó mang tính trực quan, cảm tính chủ yếu dựa vào tri thức kinh nghiệm của chính bản thân các nhà triết học hơn là những khái quát khoa học của bản thân tri thức triết học.

Quan niệm về thế giới là vũ trụ, là vạn vật… vật chất là vật thể cụ thể hoặc thuộc tính của vật thể cụ thể, v.v… còn ý thức là linh hồn, là cảm giác, v.v…

Aênghen viết: “Quan niệm về thế giới một cách nguyên thủy, ngây thơ, nhưng căn bản là đúng ấy, là quan niệm của các nhà triết học Hy lạp thời cổ, và nguời đầu tiên diễn đạt được rõ ràng quan niệm ấy là Héraclite: mọi vật đều tồn tại nhưng đồng thhời lại không tồn tại, vì mọi vật đều trôi đi, mọi vật đều không ngừng thay đổi, mọi vật đều luôn ở trong quá trình xuất hiện và biến đi”, hoặc là quan điểm về nguyên tử của Démocrite, v.v…

Tóm lại, Chủ nghĩa duy vật chất phác là kết quả nhận thức của các nhà triết học duy vật cổ đại. Chủ nghĩa duy vật thời kỳ này trong khi thừa nhận tính thứ nhất của vật chất và đã đồng nhất vật chất với một số chất cụ thể và những kết luận của nó mang nặng tính trực quan nên ngây thơ, chất phác. Tuy còn nhiều hạn chế, nhưng chủ nghĩa duy vật chất phác cổ đại về cơ bản là đúng vì nó đã lấy giới tự nhiên để giải thích về giới tự nhiên, không viện đến thần linh hay Thượng đế.

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Chủ nghĩa duy vật siêu hình
Chủ nghĩa duy vật siêu hình là hình thức cơ bản thứ hai của chủ nghĩa duy vật

Chủ nghĩa duy vật siêu hình là hình thức cơ bản thứ hai của chủ nghĩa duy vật, thể hiện khá rõ ở các nhà triết học thế kỷ XV đến thế kỷ XVIII và đỉnh cao ở thế kỷ XVII – XVIII. Đây là thời kỳ cơ học cổ điển thu được những thành tựu rực rỡ nên trong khi tiếp tục phát triển quan điểm duy vật thời cổ đại, chủ nghĩa duy vật giai đoạn này chịu sực tác động mạnh mẽ của phương pháp tư duy siêu hình, máy móc – phương pháp nhìn nhận thế giới như một tổng thể các sự vật, hiện tượng tạo nên trong trạng thái biệt lâp, tĩnh tại.

Xem Thêm Bài Viết  Tính tất yếu khách quan của việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Trước đây, tri thức của các lĩnh vực khoa học còn là một bộ phận trực tiếp của triết học. Đến thời kỳ này nảy sinh nhu cầu các ngành hoa học cụ thể tách ra khỏi triết học trở thành các ngành khoa học cụ thể, độc lập; dùng phương pháp nghiên cứu thật chi tiết nhằm phát hiện các thuộc tính, những qui luật của vật chất như tính năng, tác dụng, độ bền vật liệu, v.v…

Từ đó làm xuất hiện phương pháp mới trong khoa học tự nhiên – phương pháp thực nghiệm và cũng trên cở đó xuất hiện sự thống trị của phương pháp tư duy siêu hình. Phương pháp này xem xét sự vật trong trạng thái cô lập, tĩnh tại, không vận động, không biến đổi, không phát triển, v.v… đó là hệ quả của điều kiện lịch sử phát triển của khoa học ở thế kỷ XVII – XVIII.

Triết học duy vật thời kỳ này đại diện cho những tư tưởng của giai cấp tư sản tiến bộ, họ đã tiến hành đấu tranh chống chủ nghĩa kinh viện, nhà thờ trung cổ. Trong số các đại biểu cơ bản của triết học duy vật thời kỳ này là triết học duy vật Pháp với những quan điểm của La Mettrie, Diderot Denis, Holbach Paul Henri, Helvétus Claude Adrie – chủ nghĩa duy vật Pháp thế kỷ XVIII,v.v… chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng.

Chủ nghĩa duy vật biện chứng lý luận về vấn đề cơ bản của triết học

Chủ nghĩa duy vật biện chứng là hình thức cơ bản thứ ba của chủ nghĩa duy vật, do Mác – Aênghen xây dựng vào những năm 40 của thế kỷ XIX, sau đó được Lênin phát triển.

Với sự kế thừa tinh hoa của các học thuyết triết học trước đó và vận dụng triệt để thành tựu của khoa học đương thời, chủ nghĩa duy vật biện chứng, ngay từ khi mới ra đời đã khắc phục được những hạn chế của chủ nghĩa duy vật chất phác cổ đại, chủ nghĩa duy vật siêu hình thế kỷ XVII – XVIII và nó đã thể hiện được sự thống nhất giữa thế giới quan duy vật khoa học và phương pháp nhận thức khoa học.

Giải quyết mặt thứ nhất trong vấn đề cơ bản của triết học thì chủ nghĩa duy vật đều thừa nhận vật chất là tính thứ nhất, là cái có trước, cái quyết định đối với ý thức còn ý thức là tính thứ hai, cái có sau, cái phụ thuộc vào vật chất. Và giải quyết mặt thứ hai trong vấn đề cơ bản của triết học thì chủ nghĩa duy vật khẳng định con người có khả năng nhận thức thế giới.

Các trường phái cơ bản của chủ nghĩa duy tâm là:

Các trường phái cơ bản của chủ nghĩa duy tâm
Các trường phái cơ bản của chủ nghĩa duy tâm là: chủ nghĩa duy tâm chủ quan và chủ nghĩa đuy tâm khách quan

Các trường phái cơ bản của chủ nghĩa duy tâm là: chủ nghĩa duy tâm chủ quan và chủ nghĩa đuy tâm khách quan.

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan cho rằng cơ sở hết thảy mọi sự vật tồn tại là cảm giác, biểu tượng và ý thức của cá nhân, của chủ thể. Tư tưởng tiêu biểu của trường phái này là Berkeley(Thời cận đại) với quan điểm không thừa nhận ở bên ngoài cảm giác vẫn tồn tại những sự vật, hiện tượng thực tại, độc lập với con người, tác động vào giác quan của con người hình thành cảm giác, nhận thức, v.v…

Xem Thêm Bài Viết  Các quy phạm pháp luật bắt nguồn từ đâu và định nghĩa thế nào cho đúng?

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Chủ nghĩa duy tâm khách quan thì cơ sở của hết thảy mọi sự vật tồn tại không phải là ý thức cá nhân, chủ quan là một thứ ý thức “khách quan” và thần bí nào đó tồn tại thuần túy trừu tượng có trước và quyết định tất cả, kể cả con người và ý thức của con người.

Tiêu biểu cho những quan điểm này phải kể đến Platon (Hy lạp cổ đại) và Héghel (Triết học Cổ điển Đức).

Sự giống – khác nhau của giữa chủ nghĩa tâm chủ quan và chủ nghĩa duy tâm khách quan

Như vậy, sự khác nhau căn bản giữa chủ nghĩa duy tâm chủ quan và chủ nghĩa duy tâm khách quan chủ yếu thể hiện trong quan niệm về ý thức, nhưng họ lại giống nhau về mặt nguyên tắc khi giải quyết vấn đề cơ bản của triết học.

Giải quyết mặt thứ nhất trong vấn đề cơ bản của triết học thì họ đều thừa nhận ý thức là tính thứ nhất, là cái có trước, cái quyết định vật chất còn vật chất là tính thứ hai, cái có sau, cái phụ thuộc vào ý thức.

Giải quyết mặt thứ hai trong vấn đề cơ bản của triết học, chủ nghĩa duy tâm không phủ nhận khả năng nhận thức của con người nhưng họ coi khả năng đó phụ thuộc vào chính bản thân ý thức (cảm giác chủ quan thuần túy) hoặc lực lượng siêu nhiên (ý niệm – ý niệm tuyệt đối).

Như vậy, chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm là quan điểm nhất nguyên luận. Bởi vì, mỗi một trường phái đều xuất phát từ quan điểm duy nhất là thừa nhận vật chất, hoặc ý thức là cái có trước cái quyết định, làm nguyên lý xuất phát với tính cách là cơ sở lý luận chung cho hệ thống lý luận triết học của mình.

Trong lịch sử triết học còn có trường phái Nhị nguyên luận, Thuyết không thể biết và triết học Tôn giáo; nhưng chủ yếu vẫn là cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm.

Phương pháp biện chứng và phương pháp siêu hình

Phương pháp luận biện chứng là một trong những phương pháp luận tồn tại ở triết học phương Tây và phương Đông. Nó xuất phát tè những cuộc đối thoại của nhiều người với tư tưởng, ý kiến khác nhau. Mục đích chung là thuyết phcuj người khác.

Phương pháp luận biện chứng nhìn nhận sự vật, hiện tượng trong mối liên hệ với nhau, có ảnh hưởng và ràng buộc.

Phương pháp luận siêu hình là phương pháp nhận thức thế giới, cho rằng mọi sự vật hiện tượng của thế giới vật chất đều tồn tại độc lập lẫn nhau. Cái này cạnh cái kia và ở trong trại thái tĩnh, không có sự vận động phát triển. Phương pháp này trái nghược với phương pháp luận biện chứng. Chúng nhìn nhận sự việc một cách phiến diện, chủ quan.

Kết lại

Trên đây là tổng hợp chia sẻ của giasuglory.edu.vn về vấn đề cơ bản của triết học, chủ nghĩa duy tâm duy vật. Hi vọng thông tin trong bài viết này là hữu ích và có ý nghĩa với mọi người.

Rate this post

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *