Tỷ suất giá trị thặng dư, khối lượng giá trị thặng dư là 2 công thức tính toán kinh tế chính trị để thấy được rõ quy mô, sự bốc lộ của tư bản với người công nhân lao động. Thế nhưng mọi thứ không đơn thuần chỉ như thế, những con số này còn phản ánh rất nhiều điều khác về giới tư bản. Hãy cùng theo dõi bài viết này của giasuglory.edu.vn để biết thêm thông tin chi tiết nhé.
TÓM TẮT
Tổng quan về giá trị thặng dư
Để tiến hành sản xuất thì nhà tư bản cần mua sức lao động, mua tư liệu sản xuất. Bởi tư liệu sản xuất, sức lao động do tư bản mua nên trong xuyên suốt quá trinh sản xuất thì mọi công nhân đều dưới quyền kiểm soát của tư bản. Mọi sản phẩm làm ra đều thuộc về tư bản. Vậy giá trị thặng dư là gì?
Khái niệm giá trị thặng dư là gì?
Giá trị thặng dư chính là mức dôi ra khi lấy mức thu của một đầu vào nhân tố trừ cho phần giá cung của nó. Mác đã nghiên cứu về giá trị thặng dư từ gốc độ hao phí lao động. Trong đó, người công dân sản xuất ra nhiều giá trị hơn là chi phí trả cho họ. Đấy là yếu tố bị quy định bởi mức tiền lương tối thưởng và chỉ đảm bảo họ sống với tư cách là người lao đông.
Theo Mác, sự bóc lột người công nhân chỉ được loại trừ nếu như nhà tư bản trả lại cho họ toàn bộ mọi giá trị mà họ tạo ra.
Bản chất của giá trị thặng dư – Khối lượng giá trị thặng dư phản ánh điều gì?
Như vậy, từ sự nghiên cứu về nguồn gốc của giá trị thặng dư ta thấy rằng, giá trị thặng dư là kết quả lao động không công của người lao động làm thuê tạo ra và bị nhà tư bản chiếm đoạt. Giá trị thặng dư được coi là một phạm trù riêng của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, nghĩa là chỉ có trong PTSX tư bản chủ nghĩa mới có khái niệm Giá trị thặng dư các bạn nhé.
Xét về bản chất kinh tế – xã hội thì GTTD biểu hiện quan hệ giai cấp ; nó phản ánh quan hệ bóc lột của giai cấp tư sản đối với giai cấp công nhân. Giai cấp tư sản làm giàu dựa trên cơ sở thuê mướn sức lao động của giai cấp công nhân.
Tuy nhiên, Mác đã vượt qua các nhà kinh tế trước đó, khi ông mô tả được quan hệ bóc lột này không phải là dùng bạo lực để tước đoạt mà nhà tư bản vẫn tuân theo các quy luật giá trị, vẫn trả công cho công nhân bằng đúng với giá trị hàng hóa sức lao động, mà vẫn có giá trị thặng dư.
Còn ngày nay, quan hệ đó vẫn đang diễn ra nhưng với trình độ và mức độ rất khác nhau, rất tinh vi và dưới hình thức văn minh hơn so với cách mà nhà tư bản đã từng thực hiện trong thế kỷ XIX.
Tổng quan về tỷ suất giá trị thặng dư
Tỷ suất giá trị thặng dư là gì?
Tỷ suất giá trị thặng dư là tỷ lệ phần trăm giữa giá trị thặng dư và tư bản khả biến cần thiết để tạo ra giá trị thặng dư đó. Nếu gọi m’ là tỷ suất giá trị thặng dư ; m là giá trị thặng dư ; v là tư bản khả biến cần thiết để tạo ra m. Ta có công thức tính tỷ suất giá trị thặng dư: m’=(m/v)x100% (1)
Tỷ suất giá trị thặng dư phản ánh chính xác trình độ bóc lột công nhân của nhà tư bản. Tỷ suất này nêu rõ, trong tổng số giá trị mới do sức lao động vừa tạo ra thì công nhân được hưởng bao nhiêu phần, còn bao nhiêu phần nhà tư bản chiếm đoạt. Ta biểu thị trên sơ đồ thì thấy rằng, Giá trị mới người công nhân tạo ra là : v + m. Trong đó, nhà tư bản trả cho công nhân là v, còn bóc lột giá trị thặng dư là m.
Nhìn theo góc độ thời gian lao động, thì thời gian lao động cần thiết (ký hiệu là t) sẽ tạo ra v, còn thời gian lao động thặng dư (ký hiệu là t’) sẽ tạo ra m. Cho nên, tỷ suất giá trị thặng dư có thể được tính theo tỷ lệ phần trăm giữa thời gian lao động thặng dư (t’) và thời gian lao động tất yếu (t). Công thức: m’=(t’/t)x100%
Khi khoa học kỹ thuật phát triển thì ảnh hưởng thế nào đến tỷ suất thặng dư?
Tỷ suất giá trị thặng dư phản ánh trình độ khai thác sức lao động làm thuê. Vậy câu hỏi đặt ra ở đây ; khi khoa học kỹ thuật càng phát triển, thì ảnh hưởng thế nào đến tỷ suất giá trị thặng dư?
Câu trả lời là, khi khoa học kỹ thuật càng phát triển, năng suất lao động càng cao, thì thời gian lao động cần thiết tạo ra tư liệu sinh hoạt tái sản xuất sức lao động giảm sẽ giảm, (t giảm) kéo theo thời gian lao động thặng dư (t’) tăng lên. Do vậy, tỷ suất giá trị thặng dư càng lớn.
Tỷ suất giá trị thặng dư có quan hệ ngược chiều với thời gian lao động cần thiết và thuận chiều với thời gian lao động thặng dư. Như vậy, để nâng cao trình độ bóc lột công nhân làm thuê, các nhà tư bản ra sức kéo dài ngày lao động, tăng cường độ lao động và tăng năng suất lao động.
Lấy ví dụ về tỷ suất giá trị thặng dư
Ví dụ về tỷ suất giá trị thặng dư đơn giản, dễ hiểu như sau:
Mỗi ngày lao động 8 giờ, tỷ suất giá trị thặng dư sẽ là 100%, trong đó gồm có 4 giờ lao động tất yêys và 4 giờ lao động thặng dư. Ngày nay thì nhà tư bản đã rút ngắn thời gian lao động tất yếu xuống chỉ còn 2 giờ, tức thời gian lao động tất yếu 2 giờ và thời gian lao động thặng dư tăng thành 6 giờ. Cho nên, tỷ luật giá trị thặng dư sẽ tăng là 6/2 *100=300%.
So sánh giữa tỷ suất lợi nhuận và tỷ suất giá trị thặng dư
Tỷ suất lợi nhuận được coi là tỷ lệ giữa phần trăm giá trị thặng dư và toàn bộ tư bản được ứng trước. Tỷ suất lợi nhuận luôn luôn nhỏ hơn so với tỷ suất giá trị thặng dư. Bởi lẽ tỷ suất lợi nhuận được dựa trên tỷ suất giá trị thặng dư trừ đi những chi phí liên quan khác như là thiết bị, mặt bằng, máy móc,…
Tỷ suất lợi nhuận chỉ phản ánh nguồn lợi cuối cùng cho nhà tư bản còn tỷ suất giá trị thặng dư là phản ánh rõ rệt quá trình tư bản bốc lột như thế nào.
Công thức tính khối lượng giá trị thặng dư
Tỷ suất giá trị thặng dư tuy phản ánh chính xác trình độ bóc lột, nhưng bản thân nó không biểu hiện lượng tuyệt đối của giá trị thặng dư. Để thấy được điều đó, Mác sử dụng đại lượng: Khối lượng giá trị thặng dư. Khối lượng giá trị thặng dư: là lượng giá trị thặng dư được tính bằng tiền mà nhà tư bản thu được trong một thời gian nhất định.
Nếu gọi M là khối lượng giá trị thặng dư, V là tổng tư bản khả biến , m’ là tỷ suất giá trị thặng dư. Ta có công thức tính khối lượng giá trị thặng dư là: M = m’.V
Trong kinh tế chính trị Mác thì công thức tính giá trị thặng dư tuyệt đối là: giá trị thặng dư thu được do tư bản kéo dài thời gian lao động vượt quá mức thời gian lao động tất yếu. Chủ nghĩa tư bản càng phát triển, thì khối lượng giá trị thặng dư càng lớn, vì trình độ bóc lột ngày càng nặng nề hơn và số lượng người bị bóc lột ngày càng nhiều hơn.
Ý nghĩa rút ra từ công thức Khối lượng giá trị thặng dư cho thấy, những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến khối lượng giá trị thặng dư là tỷ suất giá trị thặng dư và số lượng công nhân mà nhà tư bản sử dụng. Do đó, để đạt được mục tiêu giá trị thặng dư ngày càng nhiều, nhà tư bản vừa phải nâng cao trình độ bóc lột, vừa phải mở rộng quy mô bóc lột. Do vậy, ở video tiếp theo, chúng ta sẽ cùng bàn đến các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư nhé.
Ví dụ về khối lượng giá trị thặng dư
Một ví dụ đơn giản về khối lượng giá trị thặng dư. Khi một doanh nghiệp thuê về 200 công nhân, trả lương mỗi người 200 đô mỗi tháng. Khi ấy tỷ suất khối lượng thặng dư thu được la 150%.
m’ = m/v *100% = 150/100%/200 = 300$
Vậy khối lượng giá trị thặng dư cả năm của doanh nghiệp là: m’*V=300*100*12 = 360.000$.
Kết lại
Trên đây là toàn bộ chia sẻ của giasuglory.edu.vn về giá trị thặng dư, công thức tính tỷ suất giá trị thặng dư và khối lượng giá trị thặng dư. Hi vọng những thông tin trong bài viết này sẽ thật sự hữu ích và có ý nghĩa đối với mọi người khi tìm hiểu về bộ môn kinh tế chính trị. Xin cám ơn!
